ستارهی ناهید آذربایجان غروب کرد
ستارهی ناهید آذربایجان غروب کرد
به گزارش نصر نیوز، عبدالحسین ناهیدیآذر 20 مهر ماه 1317 خورشیدی در روستای یوسفآباد؛ در جوار تالاب قورو گول بستانآباد تبریز دیده به جهان گشود.
*آثاری همپای اساتید دانشگاه
همانطور که از عنوان کتابهای ناهیدیآذر برمیآید تخصص ایشان در تاریخ دوران مشروطه است. این نکته را دکتر محمد حریری اکبری نیز تایید کرد و گفت: مرحوم ناهیدیآذر در تاریخ مشروطه صاحبنظر بود.
این استاد دانشگاه تبریز اضافه کرد: برجستگی کار وی پرداخت به نقش و حق زنان بود، و شهرت وی در این مورد تا حدی بود که در یکی از سمینارهایی که در آمریکا حضور داشتم خانم ژانت آفاری محقق تاریه قاجار از من سراغ وی را گرفت و کتاب «زن در تاریخ» ستایش کرد و گفت به این اثر آقای ناهیدیآذر به دفعات در کتابهای تاریخی آنجا ارجاع داده شده است.
ناهیدیآذر که خود در دوران تحصیلش با مشکلات مالی شدیدی مواجه بود حال هر چهار فرزندش به مدارک عالی تحصیلی دست یافتهاند؛ استاد جامعهشناسی دانشگاه تبریز در این باره گفت: وی با مدرک کارشناسی و با وجود حقوق کم معلمی و کمبود امکانات و منابع در روستا توانست با مطالعهی زیاد، جدیت و پشتکار میراث معنوی ارزشمندی برجای گذارد.
مترجم کتاب «پیوندهای پنهان» افزود: عشق ناهیدیآذر به تاریخ و معلمی بحدی بود که به خاطر این عشق علماش را نیز ارتقا داد و بسیاری از آثار او حتی پرارزشتر از اساتید تاریخ دانشگاهی است.
* تاریخنگاری به شیوهی مستند
استاد به عنوان خادم تاریخ آذربایجان، تاریخنگاری به شیوهی مستند را قبول داشت و هنر بزرگ وی احاطهی ایشان به تاریخ مشروطه بود. امیر چهرهگشا با بیان این مطلب افزود: بزرگترین و مهمترین خصیصهی وی رکگویی و انتقاد از آثار غیرمستند بود.
مولف «پیشگامان تاریخ و فرهنگ آذربایجان» بزرگترین درس آموخته از ناهیدیآذر را حفظ حرمت قلم دانست و گفت: از وی آموختم که تا اثری مورد نقد قرار نگیرد نمیتواند به عنوان اثری بارز شناخته شود و ایشان در کار نقد با هیچکس تعارف نداشت.
چهرهگشا در پایان آثار ناهیدیآذر را آثاری مرجع برای محققان دانست که با استفاده از منابع دست اول تدوین شده است.
*متخصص جنبش آزادیستان
اولین نوشته ناهیدیآذر در ارتباط با شیخ محمد خیابانی بود و در حالیکه در رژیم شاهنشاهی، خیابانی را فردی تجزیهطلب قلمداد میکردند وی با تحقیقاتش چهرهی واقعی او را نشان داد. رضا همراز محقق تاریخ آذربایجان نیز وجه بارز ناهیدیآذر را پرداخت به نهضت آزادیستان و بخصوص اقدامات شیخ محمد خیابانی دانست و افزود: وی یکی از متخصصان نهضت آزادیستان یا همان شیخ محمد خیابانی است و اغلب نوشتههایش راجع به این نهضت آزادیستان میباشد. در حالیکه کمتر کسی امروزه به شکل تخصصی و در یک حوزه کار میکند.
نویسندهی سیری در تاریخ آذربایجان افزود: استاد ناهیدی علاوه بر شخص شیخ محمد خیابانی به دوستان و اقربای وی نیز علاقهمند بود و تقریبا بیشتر کادر رهبری نهضت مترقی آزادیستان را به اصطلاح آنالیز کرد و برای هر کدام نوشتهای، نوشت
*سردمدار پرداخت به نقش زنان در تاریخ ایران
مجید رضازاد عموزینالدینی نیز وجود نقد و نگاه موشکافانه به مسائل و کتابهای تاریخی را اصلیترین ویژگی ناهیدیآذر دانست و اضافه کرد: وی برخلاف بسیاری دیگر به تکرار مطالب گذشتگان دست نمیزد و همواره مسائل جدید و پنهان ماندهای را رو میکرد.
مولف کتاب «زینبپاشا» افزود: وی برای نخستین بار تاریخنگاری در مورد نقش زنان در تاریخ ایران را مطرح کرد و به منبع اصلی استنادی محققان بعدی در این زمینه تبدیل شد و توانست شخصیت زینبپاشا و نقش وی در جنبش تنباکو را به ایرانیان معرفی کند.
غلامرضا طباطباییمجد، مصحح و محقق تاریخ نیز با اشاره به سردمداری تبریز و آذربایجان در تاریخنویسی مشروطه، فضل تقدم پرداخت به نقش زنان و کودکان در دورهی قاجار را از آن ناهیدیآذر دانست.
صمد صانعزاده نیز ناهیدیآذر را فردی صدیق معرفی کرد که تمام عمرش را وقف پژوهش در انقلاب مشروطیت کرد و گفت: وی در زمینههای مختلف مشروطه از جمله نقش زنان و کودکان به تحقیق دست زد و در سایهی تلاشهای چنین انسانهایی است که خاطرهی جنبش مشروطه زنده مانده است.
محمدحسن پدرام، ناهیدیآذر را یکی از محققان بزرگ و صادق معاصر برشمرد و گفت: وی فردی آگاه و دارای اطلاعات تاریخی دقیق بود که در عین دوستی در مورد مسائل علمی هیچ نعارفی با نزدیکترین دوستانش نیز نداشت و براحتی به نقد آثار دیگران دست میزد.
مولف کتاب «تراژدی ستارخان» خاطرنشان کرد: وی آثار ارزشمندی زیادی خلق کرد و برخی آثار مهم و عالمانهی چاپ نشده نیز دارد که مقالهی مربوط به حیدرخان عمواوغلی از جملهی آنهاست.
*یک عمر معلمی
عبدالحسین ناهیدیآذر یک عمر معلمی کرد. وی سالها در مدارس روستاها به تدریس پرداخت و پس از بازنشستگی نیز دست از معلمی برنداشت چرا که به گفتهی خود "نوشتن نیز نوعی معلمی است".
وی سعی کرد در آثار خود به جای تکرار گفتههای گذشتگان به مسائل جانبی و پنهان ماندهی مشروطه و پیامدهای بپردازد. لذا بررسی نقش زنان، کودکان، افراد گمنام و از یاد رفتهای همچون امیرحشمت نیساری و یکانی، روزنامهنگارانی همچون نالهی ملت، و در آثار موخرش نقش تجار، دهقانان و پیشهوران وجههی عمل خود قرار داد و دین خود را به تاریخ آذربایجان و کشور ادا کرد.
کتاب مربوط به روزنامه «آذربایجان» از جمله آثاری بود که به گفتهی اکبر رضوانیه، مدیر نشر موغام در مرحلهی آمادهسازی قرار دارد. کتابی که استاد برای یافتن منابع و نسخههای دست اولش مرارتهای بسیار کشید.
عبدالحسین ناهیدیآذر در برنامههای تحقیقی بعدیاش قصد انتشار روزنامهی «تجدد» به عنوان تریبون اصلی جنبش خیابانی و آزادیستان داشت. روزنامهای که با قلم تقیرفعت نخستین نوشتهها و حمایتها را از جنبش نقد و شعر ادبی نو در تاریخ ادبیات ایران آغاز کرد.
آرزوی ناهیدیآذر پرداخت به نقش و تاثیر روستاییان در جنبش مشروطه بود تا بتواند به جامعیت پرداختش در نقش قشرهای مختلف در جنبش مشروطه جامهی عمل بپوشاند.
وی در نقد تاریخ برخی محافظهکاریهای سنتی را کنار گذاشت و در دو اثرش از مقدمهی دو جامعهشناس دانشگاهی به نامهای علیاکبر ترابی و محمد حرری اکبری سود جست که بر غنای اثر وی افزود و افق فکری وی را آشکار کرد. وی در آخرین اثرش «تجار و دهقانان ایران در عصر مشروطهخواهی» که به شکل مجموعه مقالات منتشر شد با سند به تنقید ابوالحسن خان اقبال آذر و صراف تبریزی دست زد و در مقابل به معرفی آثار و افکار شاعر گمنام، اما آزادیخواهی به نام بایرامعلی عباسزاده معروف به «حمال» پرداخت.
عبدالحسین ناهیدیآذر در مصاحبههای خود بزرگترین ویژگی یک محقق را حقیقت نویسی میدانست، چرا که معتقد بود در غیر اینصورت مردم متوجه حق و باطل خواهند شد. بزرگترین آرزوی وی این بود که "ای کاش مدرس دانشگاه میشدم" چرا که معتقد بود "متاسفانه کارهای تحقیقی ما در آذربایجان، خارج از دانشگاه صورت میگیرد"؛ اگرچه وی به این آرزو دست نیافت ولی مجموعهی آثارش به اذعان محققان، پربارتر از بسیاری از اساتید تاریخ دانشگاه بود. با فوت وی آذربایجان ستارهی ناهید خود را ازدست داد.