بیر باشا
« بیر باشا »
حسن بابایی « عجب شیرلی »
قویون چیخسین، چیرپمایین، تپیک لمه ین، دستک اولون ... واختیلا بو سؤزلری ائشیدیب سوسدوق. ایندیسه بو چاغین دؤنمینده اوزونوز دئیرسینیز: کاغاذ ده یری چوخ یوخاری دیر، باسیم حاققی زیروه ده دیر و ... و ... و ... لر قورتولان دئیل ندن بئله دایاز – دایاز ایشلره ال ویریرسینیز؟
قلم بیر یاندا قالسین، بیر دؤنه یازیب اؤزونو دینجلدیر، البتّه دیرناق آراسی دئملی ییک بعضی عالیم لریمیز داها قلمه ده زحمت وئرمه دن ائله اوردان بیر آز – بوردان بیر آز باردان کیمی شیشیدیب سانامیشام 20 صحیفه لیک مقاله ( اگر اوتانمایب مقاله دئسک ) اوزه چیخاردیرلار. بو آرادا یازیق کاغاذ، خمیر اولونوب یئنی دن عینی سؤزلره آیاق تاپداغی اولور. اوستونده رژه کئچن کیم، سان آلان کیم، چاس قاوزایان کیم ... دیشیم باغیرساغیمی کسیر. یوخسا دوداغیمی گمیریب یئنی دن « سوس » دئیرلر. تکرارلانماقدان جانا گلدیک – یورولدوق، گولمه لی شکیل لر، اَل چنه ده - آرخا دولو کیتابلا – الده قلم – آزساققاللا – توم ساققاللا ... فیکیرده - آخی بونلار نه دئمک دیر، به یم تمنالی گلیب سینیز، اوندا بیز چول پالازیمیزی ییغیشدیریب اؤز داخمامیزا کؤچملی ییک.
بوش وئرمک لر سونا چاتسایدی، بیزده دئمه یه سؤز تاپاردیق. قارپیز کسمه لر – قوهون دیلیم لمه لر، یولداشیمیز دئمیشکن: « پپسی آچماقلار » گوده لش سیدی، بیزده نفس آلیب بیر آغیر اوسگورردیک. اوزومدن گلمسه ده – ایچریمدن دومسوکله یب ایچ دونیام دئیر: داها دئه – داها یاز، قینانسامدا، تاپتالاسامدا، قوولسامدا اؤرک سؤزلریمی بیر تَهَر چاتدیرمالیام. قولومدان توتانیم یوخ، ایاغیمدان چکیلیرم، بیر دؤنه قولومدان توتولدوم، اونودا یاواشجا قولاغیما دئدیلر: « سوس »
سوسا – سوسا دانیشدیم، آغزیمین ایچیندن شاپالاق – شاپالاق اوسته گلیب، آغزیم تیلیت قان اولدو. منده تکرارلاندیم. چیخان درگی لرده، قورولان سرگی لرده، دوننده، بویونده، اؤزوموز – اؤزوموزو تعریف لدیک، یادیمیزدان چیخدی بیزه دئمیشدیلر: « قوی سنی ائل دئسین، ائل تعریف لسین – هئچ زامان اؤزونو اؤیندن اولما »
بو باشلانیشلا، یاواش – یاواش البتّه قورخا – قورخا ایاغیمی دَهَدییه، دَهَدییه دیلیم آچیلماق ایسته یر. بونو دوشونموشم دانلاقلار اوستومه یورویوب دئیه جکلر: قویمورسوز. یازانیدا ذووق دن سالیرسیز. آنجاق بئله یازیلارسا، هئچ یازیلماسا یاخشی دیر، آتالار گوزه ل دئیب لر: آتا مینمک بیر عیب ساییلارسا – آتدان دوشمک ایکی.
ایکی آی، بلکه ده اوچ آیین پاییزلاماسیندا اوچ درگی یه قوناق اولموشوق. لازیم دیر دئیه ک بونلارین بیری ( ویژه نامه ستاد زلزله ) ائله اوزه ل سای کیمی ایشیق اوزو گوروب داها آردی توتولمیاجاقدیر دئیه سن اینشالله. آنجاق قالان ایکی سانباللی درگی لر محترم یازیچی لاریمیزین، آراشدیرانلارین سوزولن قلم لریندن وارلانیب بیزی دویورورلار. بورا کیمی « کولتور » ون ایکی سایینا (2-3) قوناق اولموشوق، « آفتاب آذربایجان » آردیجیل دا اولماسا، آرا – سیرا جان چکه – چکه – اینجیه – اینجیه چیخیر. بو اوچ درگی نین باشدا ایلشن لری ( مسئول مدیر )، ( سردبیر ) یلزیچیلار هیئتی بیزدن یاخشی باشادوشورلر، هاردان سینیب هاردانسا سسی گلیر. آنجاق ال لری آغریماسین گؤزلمه لر، حورمت لر « منکی شاخسئی گئدیرم سندن اوتور – سنده بیر چیخ ائشیگه مندن اوتور » لر قاباقلارینی کسیب قویمور آیدینجا تعاریف لری قیراغا قویوب دئسین لر: تکرارا قاداغا قویولوب، ائله جه ده بشقاب یالیانلاری منده دن اوزاقدا ساخلایاجاغیق. اینسان آجالیرسا یئمک گرکلی دیر، دویاندان سونرا یئنی دن قیدالانسا عینی یئمک له، اوزدن ایراغا یؤنله جک. ایندیسه بو باشلانیشلا بو اوچ درگیده، گؤزه دورتولن اورتاق یازیلارا بارماق قویوب دئیریک: « آخی دونیا فیرلانیر».
« کولتور » ون3 جو ساییندا « نیگار خانیم خیاوی » یه گؤره اؤزه ل سای بوراخیلیب، اورادا گئدن شعر نمونه لرینه اؤتری باخاندا بیر شعرین اوسایدا ایکی دؤنه چاپ اولماسی ندن توره دیر، دوستوموز اونادا کیفایت لنمه یب، ائله همن شعری ( زلزله ) نی بیر دؤنه ده « ویژه نامه ستاد زلزله » ده باسیب ازیر. ائله جه ده توت گئت « صالح سجادی » نین یازدیغی عینی وضعیتده سس لنیر « کولتور » ون 3 جو ساییندا - « ستاد» دا !!! خانیم رقیه کبیری، آیدین آراز « زلزله » یه گؤره یازدیقلاری شعرلر یئنه ده « کولتور » ده - « ستاد » دا، همن سوّیه « اویاق » جنابلاری نین دا آیاغین توتور، یازیسی « آفتاب آذربایجان » نین 68 جی نمره سینده. منصور خانلو دئمیشکن: حمیده ستاد دا.
ماراقلی بوراسیدی بو شعرلری توپلایان بیلردن بئله ایشه ال ویریب، ال لری آغریماسین، ایاقلاری کاغاذلاری تاپتالادیغینا گوره یورولماسین. و امّا ... « کولتور » بین الخالق مستقل مدنی – اجتماعی و ادبی درگی ... بو درگی دن ایکی سایی الیمیزده دیر، دئملی ییک اوچ سای چیخیب آنجاق بیرینجی سایی بختیمیزین بدبخت لیگیندن الیمیزه چاتمایب. ائله گلیر 2جی سای، 3 جو ساییدان سانبالی دیر، آرتیراق درگی نین 2جی سای نین بیرینجی صحیفه سیندن، 50 جی صحیفه لرین چیخاندان سونرا بو باشدان باشلانا بیلر. درگی ایکی یؤندن یازیر « 50 » صحیفه ساغدان، « 30 » صحیفه ده سولدان چیخساق دئیرم حاجی لئیلک کیمی قیچلاری گوده لشیب قوش حددینه دوشر.« کولتور » ون 2جی ساییندا « سونقور تورکجه سی و فولکولوروندان اؤرنک لر » آدلی مقاله درگی نین 16 صحیفه سینی اییه لنیب. هر نه دن اؤنجه کیچیک کادر ایچینده 20 ایل بوندان قاباق چکیلدیگی شکیل صحیفه نین 3دن 2حصه سینی توتوب ( محترم یازیچی محمد رضا ترابی تاخما آدیلا رضا همراز ) جنابلاری نین اؤزه ل شکلی. یازینی اوخوماغا باشلادیقدا، دؤدونجو سطیرده باشا دوشولور یازی « کیومرث مؤید » ده عایددیر. اهمال- اهمال آشاغییا گئدیب گوببولتو ایله دوشورسن قویونون دیبینه، 20 جی صحیفه باشلانمادان سونا چاتیر، آنجاق شکیل چوخ مع الاسف لرله اوخوجویلا ساغول لاشیب کئچیر. « دیارم سونقر » شعرینه 35 جی صحیفه یه کیمی ترابی ( همراز ) جنابلاریندان هئچ نه گؤرموروک. کیتابین عینین تمثیل سایاغی 16 صحیفه ده یئرلشدیرمیینی باشا دوشمه دیک. یاخشی اولا بیلردی ترابی جنابلاری کیتابی تقدیم ائدردی. نیه کی اؤز فیکیرلرینی سؤیله مه دن « ابتر » بوراخیب یازینی تکجه 23 صحیفه نین آرالاریندا 10 نفرین آدینی چکیب آنجاق « سونقور » سؤزونون آچیقلاماسینی سؤیکه نجکسیز اولاراق وورغولایب یئنه دؤنوب شعره. 27 جی صحیفه ده یئنه تکرار، یئنه تکرار لانیب داها اوخوجو هئچ « ترابی » جنابلاریندان ایز گؤره بیلمیر. آخی بو دؤنه ده باشقا بیر کیتابین یازیسینی گتیریب، اونونلادا اؤز یازدیغی سانباللی مقاله سینه سون قویوب. دوغوردان دا ال لری آغریماسین، چوخ زحمت لره قاتلاشیب، دئیرم تانریم بو کامپیوتر، اینترنتی ایجاد ائدن عالیم لره رحمت ائله سین، نئجه بیزیم یازیچی لاریمیزی، تدقیقاتچی لاریمیزی دینجه چیخاریبلار. اوندان اوزولوشوب آد قویدوقلاری « اؤزه ل بؤلوم » لره توش گلیریک. بیرینجی « اؤزه ل بؤلوم » محمدرضا شوکتی جنابلاری « آذربایجانین طنز یازار شاعیرلری » باشلی لیقیلا، یاریم صحیفه دن دورد بارماق آز بیر « اؤن سؤز » یازیب قالان یازی شوکتی جنابلاری نین اؤز سئچیم ائله دییی طنز یازار شاعیرلر دیر. دیرناق آراسی گتیرمک اولاردی ( یالقیز – نجار اوغلو – آرش ) چاغداشلاریمیزدان. دئیه سن یاددان چیخیب، یئرینه ماراغالی « کریمی » نی اؤنه چکیب.بیرجه کلمه ده دئیه بیلردیک: کریمی جنابلاری هزل – هجو – آزجادا طنز – ساتیرا شاعیردی دیر، یاددان چیخماسین یازی نین تکرارلارینا بارماق قویمادیق یوخسا ائله کریمی جنابلاری نین تقدیمینده شعرین تکرار یئرلری اونودولمایب. دئیه سن بو کولتورون عمومی گئدیشاتیندا یئر توتوب، بلکه بیر داها تکرارلانمادی. اؤنملی مقاله لریندن ییغجام – آز یازیلیب، اونونلادا ساز یازیلیب آد آپارماق اولار « آذربایجان دیلی، آنا دیلیم » حسن ایلدیریم « ایشیق سؤنمز » دیل حاقدا یازدیغی مقاله، « دومان اردم » ه گوره بؤلونموش پارچا، سعید موغانلی نین « چاغداش ....» مقاله سی بابک مینقی دن فارسجا مقاله ناغیلا گوره، بیر – ایکی « و » ده آدالاماق مومکون دور. آنجاق کولتورون 3 جو ساییندا، قاباقدا دئدیک. تکراردان ال چکمک اولمایب، قالدی مقاله لرینه. آقای ترابی ( همراز ) « زین العابدین قیامی « سالار ظفر » در آئینه خاطرات » آدلی مقاله سینده، آینادا اؤزوندن ساوایی کیمسه نی گؤره بیلمه یب. یازی نین باشلانقیجینی اؤز ادعاسینا گؤره چاپ آلتدا اولدوغو اؤز کیتابیندان ایکی سطر یازیب، داها سونرا فخریه ساتمالار، شیشلنمک لر باشلایب. پاراگراف قورتاردیقدا، ایکینجی پاراگرافدا قورانا دایاناراق یازیر: « بیلن لرله بیلمین لر بیر اولچولمور ». بیزده جنابین ائله بو یارارلاندیغی جمله نین اساسیندا یازینی سطرین اولیندن، سوزون سونونا کیمی اوخویوب، دویدوقلاریمیزی یادداشلاشدیریب. یازیق کاغاذین دده سین یاندیرا جاغیق. ترابی ( همراز ) جنابلاری « زین العابدین » نین آدینی گتیرندن سونرا اردشیر آوانسیانین کیتابیندان گؤتوردویونو قلمه آلیر ( ایکینجی قایناق ) آردی کسیلمه دن اوچونجو قایناغا یؤنه لیب 23نجو صحیفه نین دؤرد دن بیرینی دولدورور، سونرا دوغوم گونونو شمسی – میلادی تاریخده یازیب، بیر پاراگرافدا « قیامی » نین اؤز مقاله سیندن آرتیریب اولور دؤردونجو قایناق. دئملی مقاله نین گوزه گلیم یئری بوردا پارلاییر: « لازم به توضیح دیده نمی شود که جوانی با آن سن و سال به نام نامی سالار ظفر مفتخر می گردد و این خود گواه بر شجاعت و لیاقت صاحب ترجمه است » ترابی جنابلاری ایشی یئرینه قویدو. مقاله سی نین آدینی « درس آلمامیش، آچدیم کیتاب اوخودوم » میصرعینه دایانیب ثبته یئتیردی. بئشینجی قایناق ناهیدی آذر جنابلارینا عاید دیر. اونلارین کیتابلاریندان گتیردییی گیومه ایچینده سطیرلرله یاواش – یاواش ایکینجی صحیفه یارینی آشیب. مهدی مجتهدی دادینا چاتیب ( آلتینجی قایناق ) سسلنیر. 7-8-9 جو قایناقلارلا یئتیشر اوراکی داها تپه دن دیرناغا تیلیت قان ایچینده چالیشمادادیر. 11جی قایناق چوخ ماراقلی قایناق دیر: یادداشتها و ملاحظات شخصی نویسنده این سطور- رضا همراز. نه چاپ ایلی وار، نه هانسی صحیفه یه عاید دیر. 12نجی قایناق غیب اولوب نیه کی یازینین قالانی بوتوولوکده 9 صحیفه ده دیر. ایکی صحیفه سینی بوراکیمی چوخ چتین لیک لره قاتلاشا- قاتلاشا آچیقلامیشیق، آنجاق قالان 7 صحیفه 12جی قایناغا عاید دیر.( مجله دونیا سال یازدهم شماره 4 شماره اول از سال دوازدهم زمستان 1349-بهار 1350با تشکر از محقق سخت کوش آقای علیرضا میانالی به جهت ارسال این منبع ارزشمند ) بیرینجی بیز ادبیاتچیلار علیرضا میانالی نی ( یاراتماق یاشاتماق دیر ) کیتابینان بیر شاعیر کیمی تانیریق، داها آیاغینی سینیرلاردان ائشییه قویاندان سونرا سیزین کیمی تاریخچی اولماغینی بیلمزدیک هرحالدا سئویندیک. امّا یئری وار مقاله نین بیرینجی صحیفه سینده 1. ترابی (همراز) جنابلاری2.رحمت لیک زین العابدین قیامی 3. میانالی علیرضا آدلاری چکیلیدی.آخی مقاله نین 7 صحیفه سینی قیامی جنابلاری « شیخ محمد خیابانی » حاقدا یازیب، قالان 2صحیفه ده دوشور سیز ایکی باجاریقلی یازارین بوینونا.ترابی جنابلاری مقاله نین سونونو بئله باغلاییر: « دکتر عاقلی در حق وی می نویسد: « سخن آخر اینکه اگر زنده یاد زین العابدین قیامی بر سر دو راهی قرار می گرفت راهی را انتخاب می کرد که مورد رضای خدا و خلق خدا بود روحش شاد باد » (13جو قایناق). بوردا بیرجه سئوال کولتورو دولاندیرانلاردان سوروشولا بیلر چاپا گئتمزدن اؤنجه بونلاری اوخویوب، ائدیت ائدن وارمی؟؟؟
کولتورون 3نجو سایی نین « معارف » بؤلومونده 10صحیفه لیک یئنه ده چالیشقان یازار! محمد رضا ترابی ( رضا همراز ) جنابلاری « شبسترلی میرزه علی معجز و اونون ادبی ارثی » مقاله سی درج اولونوب. دوستوموز بو یازینی تورکجه یازدیغینا گؤره، اؤز دئمیشکن: مع الاسف کیمسه ادبی ارثینه باخمامیشدیر، ترابی جنابلاری قول لارینی چیرمایب بیرینجی ایش کیمی گؤرک نئجه باخیب. « معجز خالق ایچون یاشایب، خالق ایچون ده شعر دئمیشدیر. شعرلرینین یوزه سکسن، بلکه ده یوزه دوخسان فایزیندا ائله خالقیمیزین فلاکتیندن ... دانیشمیشدیر. »ترابی جنابلاری بونو باشا دوشملی ایدی « یوز » سوزونو گتیرنده داها « فایز » سوزونه هئچ نه قالمیر « یوزه سکسن، یوخسا سکسن فایز » ائله جه ده « یوزه دوخسان » یا خود « دوخسان فایز » دئملی فایز ( درصد ) ی سادالاییر. بیر نکته ده کیچیک مقدمه سیندن اشارت ائله یم داها سونرا کئچک آلدی گؤرک نه دئدی سینه. قوزئیلی دیلداشلاریمیزدان بیرووز آلیب « تنقید آتشینه » توتماق ترکیبینی یانلشیجا ایشلدیک لرینه گؤره قینامالی دئیل آخی ترابی ( همراز ) جنابلاری اؤزو دئمیشکن ادبیاتچی دئیل، تاریخچی دیر. آنجاق بونو بیزدن قبول ائلسین لر « تنقید آتیشینا » توتماق دئمک دیر. آتیش « آتماق » سوزوندن کوک آلیب گلیر، ائله بوردا ایندیلکده مثال اولاراق سیزین له، منیم آرامدا آتیشما گئدیر آنجاق سوز آتیشماسی، اگر عاغلینیزا باتیرسا ایندن بئله « تنقید آتیشینا » یازارسینیز.
- معجزین اؤز شعرینی یانلیش یازماق « همراز » جنابلاری طرفیندن گوزلنیلمزدیر. باخین :
« آمان انگلیسین الیندن آمان / یئریدیر سو آلتیندان هر گون سامان / اونون عهده سیندن گلمز جاهان / خدا انگلیسی اوزون ویر یئره »
اوچونجو میصرعده وزن آخسارلیغی گؤزه ده ییر، بیر هجا آزدیر آخی « گلنمز » سوزونو همراز جنابلاری « گلمز » یازیب. ایکینجی صحیفه ده اسماعیل آغا سیمیتقودان سؤز آچدیقدا یازیر: یوردو آیاق آلتدا قالیب، بیر چوخ وطنداشلاری ایپه گئدیب شهید اولوب. « ایپه گئدیب » آنلاشیلماز قالدی. بو نمونه لر اولدوقجا واردیر. آنجاق بو مقاله نی باشقالاشدیران ندیر آیدینلاشمادی. ترابی جنابلاری اوزه ل مقاله ده هانسی یؤندن یازیق معجزین شعرلرینه باخیبلار آنیلمادی، باخیش توپلومسال دئیل، پسیخولوجیا یؤنوندن دئیل، شعرین تکنیکی جهتینی آچیقلاماقدان دئیل، وزنینه گؤره دئیل، گوزه لیک ( زیبا شناسی ) دئیل، ندیر؟ ائله آنجاق بیر بیت « معجز » دن بیر بیتده مثال اولاراق « صابر » دن. باخین :
« داش قلبلی انسانلاری نئیلردین ایلاهی » ( صابر ) « بئش گوندو جهان دوولتی نئیلردین عم اوغلو » ( معجز )
دئملی دوزو بئله اولمالی ایدی : « بئش گوندو جهان دوولتی نئیلیرسن عم اوغلو » دوستوموز « بادمجان » سؤزون « میرزه جواد مذنب » ین شعری نین قافیه سیندن گؤتوروب « حق یارادیب تحفه بادمجان سنی / بنده سینین دردینه درمان سنی » یاپیشدیریب سسی چیخمایان « معجزین » دیلینه، اوزوده دئیر او شعری اوخویوب نعوذبالله : « چون قویدوم قدم صحن گولوستانه بادمجان / عاشیق لرینی ائیله دی دیوانه بادمجان »
دوغرودان بلکه باخیش یئنی باخیش دیر، دوستوموز تاریخ له – ادبیاتی قاتیب یئنی اوغور قازانیب. بو سویه « حکیم لعلی » نین « یکسر آلمیش اله خنجر عمه / بیر غریب اولدورور لشکر عمه » اونونلادا « معجز » ین « من بینوایه آخر سؤیله مهربانیم عمه / هاچانا کیمی پالازسیز قالاجاق مکانیم عمه » اویغونلاشدیریب. « نظیره » آدلاندیرماق اولار؟ آنجاق نه وار هر ایکی شعرده « عمه » ردیفی بیر دیر، دئملی وزن- هیجا ترابی جنابلاری نین وریندن اساس ساییلمیر.
- صرافین شعرینده « ای ملت اسلام اویان وقت سحردی / گؤر بیر نه خبردی / بس دور بو قدر یاتما چورورسن نه خبر دور / دور وقت سحر دور » اونا گؤره کی معجزین « یات – دور سحر اولسون اتی نئیلرسن عمو اوغلو » میصرعینده ده « سحر » سوزوندن سؤز گئدیب، معجز – صرافدان یارارلانیب. « هوشون اوزودور » بیزیم بو تاریخچی – ادبیاتچی دوستوموز. « سید عظیم شیروانی » نین « دل کی شمع رویونا بیر دلبرین پروانه دیر / یانسا شمعین اودوندان، بیلمزم پروانه دیر » « عئینی یوخ باغلانسا کؤنلوم، ای پریوش زولفووه / لاییق زنجیر اولور هر کیمسه کیم دیوانه دیر » ایکینجی میصرعی ( اوّل بیتین ) بئله اولمالی دیر :
« یانسا اول شمعین اودوندان، بیلمزم پروانه دیر » ائله جه ده ایکینجی بیت ده عیبی یوخ یئرینه تدقیقاتچیمیز « عینی یوخ » یازیبلار. بیلمه دیک بلکه ترابی جنابلاری کور حساب ائدیر. ایندیسه « معجز » « سید عظیم شیروانی » نین او سینیق – سالخاق شعرین اوخویوب اونون غزلینه، ترکیب بند نظیره یازیب، بودا او یئنی سوزلردن ساییلیر، نظیره باشقادیر، استقبال باشقادیر، بیری تاپیلار بارماق قویوب جاواب ایستر، میدان همیشه آت سیز اولماز دئیب لر. ایسته یک سانایاق ترابی جنابلاری نین اؤز مقاله سیندن آرتیق یئر توتوب واخت توتاجاق ائله عاریفه بیر اشاره کیفایت دیر آنجاق قزوینلی عاریف دن ده یارارلاندیغی نی باشا دوشمه دیک. بورا کیمی « معجز » تاثیرلنمیشدی، ایندن بئله تاثیر قویدوغو شاعیرلرین نئچه سینه ترابی ( همراز ) جنابلاری نین باخیشیندان باخاق. ایندیسه آراشدیریجیمیزین آنتن لرینه دقت یئتیرین، معجز دئیر
« یئنه ملعون پیشیک لر راز عشقی آشکار ائتدی/ قولاغی بانگ ناهنجار موو – موو بی قرار ائتدی »
ایندی ترابی بیگین ظن ایجه سئژیم قولو « پیشیک لر » ردیفلی شعرینی معجزدن بارلانیب: « ای اؤلکه میزین سویمه لی حئیوانی پیشیک لر / وی خانه میزین یاخشی نگهبانی پیشیک لر »
« حداد »ا گؤره دانیشمادیق. میرزا حسین جعفری زنوزی « آذری » تخلصلی شاعیرین کیتابی انتشارات تکدرخت 1389 نجی ایلده، 2000تیراژدا تهران دا ایشیق اوزو گوروب. همراز جنابلاری نین اورنک گتیردییی شعر او کیتابین 200نجی صحیفه سینده یازیلیب، مقاله ده یازی یانلیشلیغی « سلمانی ایکن دوقتور ایدی معتبر عمه » یئرینه « معتر » یازیلمیشدی امّا همراز جنابلاری آرخایین اولمادان « بلکه » سوزونو تأثیر بوراخان تأثیر باغیشلایان شاعیرلرین هامیسینین یارادیجیلیغیندا وورغولامیشدی اودا بونون احتیاط کار لیغیندان خبر وئریر. بی ریا، پروفسور زهتابی، اوستاد شهریار، یالقیز هامیسی معجزین یارادیجیلیغینا یاناشیب یازیب یارادیبلار، امّا « نجار اوغلو » نا چاتاندا همراز جنابلاری یئنه ذووقو پارلایب هر ایکی شاعیر دن « قلم » سوزونو سئچیب قارشیلاشدیریب. باخین : « نویسنده سرگذشت جهان / قلم دیر قلم، بارک الله قلم » ( معجز )
« قلم یاز ستم له آخان قانلاری / قلم یاز یازیق محروم انسانلاری / قلم یاز قالان حبسده مظلومو / قلم یاز داها بند و زندان لاری » ( نجار اوغلو )
بو ایکی شعرین اورتاق نوقطه سی « قلم » سوزو دور. بیرده معجزین شعرینده « قلم » سوندا گلیر، امّا نجاراوغلو جنابلاری بیلردن میصرع لرین اؤن سیراسینا قویوب. ساغ اولسون لار همراز جنابلاری. مدرس اول ( شیوا )، اوستاد شیدا یه گؤره دینمه دیک. ماراغالی کریمی یه گلنده ترابی ( همراز ) جنابلاری یئنه تکجه « ملت » سؤزونه سؤیکنرک ایکینی بیر ائدیب، بودا « اولاماز » لاردان ساییلیر. یولداشیمیز بلکه ده مقاله سینی چوخدان یازمیش یوخسا « حمید آرش آزاد » ین اوچونجو شعر دفترینی یاددان چیخارا بیلمزدی: « اوخو آت ، یایین گیزلت ». هر حالدا، خالا خاطیرین قالماسین « آرش » ینده شعرینه یاناکی باخیب سوولوب.
- مقاله نین سونونو « بختیار واهابزاده » نین « فریاد » پیئه سیندن ( نومایشنامه سیندن ) گؤتوردویو شعرله باغلایب، همراز جنابلاری شعری کیتابدان گؤتورسه ایدی دوزونو یازاردی، بلکه منیم کیمی اودا لنت دن آلیب. باخین: « گولدورمه سن اؤز کونلومو گولمز اوزه الله » میصرعی نین دوزو بئله دیر: « گولدورمه سن اؤز کونلونو گولمز اوزه الله » ائله جه ده: « قلبین گؤزو یانماسا، گؤرونمز گؤزه الله » دوزو بئله دیر: « قلبین گؤزو یانمازسا، گؤرونمز گؤزه الله »
هله بونون نئجه « طنز » شعری اولدوغونو باشا دوشمه دیک. ترابی ( رضا همراز ) تخلصلی یازیمیزین مقاله سی ( اگر مقاله آد قویا بیلسک ) سونا چاتیر. دئملی اوخوجو بیلمیر هانسی سا باخیشلا بو مقاله تاماملاندی. ائله 24 نفرین آدینی چکمک مقاله نین سانباللی لیغین گؤستره بیلمز. هله لیک بو قدر، یادیمدان چیخمامیش وورغولایم ترابی ( همراز ) جنابلاری نه یازیرسا فارسی متن، یوخسا تورکو، هر ایکیسینده قایناقلاریندا « بو سطیرلر ی یازارین – رضا همراز – شخصی یادداشت لاری » یا خود « یاد داشتها و ملاحضات شخصی نویسنده این سطور- رضا همراز » یازیچی اؤز یازدیغینا اؤزونه نئجه مراجعت ائدیر آنلاشیلماز قالدی. کولتورون الیمیزده اولان 2-3 ساییلاریندا « ماده تاریخ » یازما دبی داوام ائدیر. بو دب اسکی دوورون هر نه دن اوزاق اولماسینا عاید بیر اوسلوبدور، ایندی رحمت لیک « یحیی شیدا » نین، « میرصالح حسینی » نین، « عاباس بارز » ین، « سهرابی » ( صدیق ) ین توپراقلانماسیندان، ایل دؤنومونه کیمی آپارات چکیلیب ساخلانیلیب، داها یئر گؤرونمور بئله ایشلر کولتورون صحیفه لری نین بزه یی اولسون. کولتورون 3جو ساییندا 21 صحیفه اؤزه ل لشیب چاپ اولمامیش « المحافل » کیتابینا – کیتاب میرزا جعفر آغا سلطان القرائی دن تقریر اولونوب، آنجاق کپی کیمی اوزه چیخان، اوخونوشو دوشونولمه دن اوخوجولارا نه وئره جگینی دوشونمک اولمور. سون سؤز اولاراق « کولتور » ده ندنسه ایران داخیلینده اولان تورکمن لردن سوز – صحبت آچیلمیر، آنجاق عیراق تورکمن لریندن هر نه یازیریق، بو سورغودا جاوابسیز قالیب.
« شب هیجران یانار جانیم، تؤکر قان چشم گریانیم / اویالدیر خالقی افغانیم، قارا بختیم اویانمازمی» ( فضولی )
گلین آز یازیب، چوخ اوخویاقدا نه اولار، دئیرم بلکه بیزیمده اوزوموزه دونیا گولدو « قارا بخت » لیک بیزدن اوز دؤندردی. سؤزومه « صمد وورغون » ون تک میصرعین آرتیریب، باشلانقیجدا دئدییم کیمی یئنه سوسورام
« هنر سیز میلتین یوردو، گونش سیز بیر قارانلیق دیر »